Sivas Etnograf Müzesi; Atatürk ve Kongre Müzesi içerisinde bulunmaktadır. Tarih kokan duvarlarıyla ziyaretçilerini büyüleyen bir mekandır. Mustafa Kemal Atatürk ve Heyet-i Temsiliye tarafından 1919 yılında Milli Mücadele Karargâhı olarak kullanılan bu tarihi bina, Sivas'ın kalbinde yer almaktadır.
Bina, 1892 yılında Sivas Valisi Mazlum Paşazade Mehmet Memduh Bey tarafından Mülki İdadi Binası olarak inşa edilmiş ve XIX. yüzyıl Geç Osmanlı Dönemi'nin zarif sivil mimarisinin güzel bir örneğini sunmaktadır. Üç katlı olan yapı, dış cephelerinde taş, iç mekânlarında ise ahşap malzeme kullanılarak özenle tasarlanmıştır.
Sivas Kongresi'nin toplandığı bu binada, Mustafa Kemal Atatürk ve Heyet-i Temsiliye'nin Milli Mücadele'ye dair önemli kararları alındı. Aynı zamanda, Sivas Kongresi'nin 4-12 Eylül tarihleri arasında bu mekanda gerçekleşmesi, binaya tarihsel bir kimlik kazandırmıştır.
1981 yılına kadar okul olarak kullanılan bina, onarımdan geçirilerek 1990 yılında müze olarak ziyarete açılmıştır. Ziyaretçiler, Tarihi Kongre Salonu'nda geçmişin izlerini takip edebilir ve Atatürk'ün çalışma odası ile dinlenme odasının orijinal halini görebilirler.
Müze, kongre öncesindeki olayları, Atatürk'ün kongre hazırlıklarına dair tamimleri ve bildirileri sergileyen özel bir salona sahiptir. Ayrıca, o dönemin iletişim merkezi olan telgraf odası, Sivas Kongresi'ne ait tutanakların yer aldığı salon, Anadolu Kadınları Müdafa-i Vatan Cemiyeti'ne ait belgelerin bulunduğu alan ve İrade-i Milliye Gazetesi'nin basıldığı matbaa makinası ile ilgili odalar da gezilebilir.
Müze aynı zamanda, Sivas Kongresi sırasında ve sonrasında alınan tüm kararlara ait belgeleri sergileyerek Cumhurbaşkanlığı Köşkü Atatürk Özel Arşivi, Genelkurmay Başkanlığı Askeri Tarih Komisyonu ve Ateşe Özel Arşivi'nden alınan örneklerle zenginleştirilmiştir. Sivas'ın tarih dolu sokaklarında, Milli Mücadele'nin izlerini bu özel müzede keşfetmek, ziyaretçilere unutulmaz bir deneyim sunmaktadır.
