İslam dünyasının en büyük mezarlıklarından biri olan Selçuklu Mezarlığı’nda XII. Yüzyıl ile XVI. Yüzyıllar arasında Ahlatşahlar, Eyyubiler, İlhanlı ve Osmanlı Dönemine ait, çeşitli tiplerde 8169 mezar taşı bulunmaktadır. Ayrıca Selçuklu Mezarlığı’nda ortaya çıkarılmış 7 adet akıt bulunmaktadır.
Tarihin önemli kaynakları arasında yer alan mezar taşları ait oldukları toplumların inançlarını, sanat anlayışlarını, sosyal ve kültürel yapılarını yansıtırlar. Mezar taşları Türklerin yerleşme ve yayılma alanlarını göstermesi açısından da büyük önem taşımaktadır.
Mezar taşları Orta Asya ile Anadolu arasındaki köprüyü gösteren önemli belgelerdir. Türkler, Anadolu’ya geldikten sonra Orta Asya’daki bu mezar kültürünü İslami dönemde de devam ettirmişler ve İslami unsurları da ekleyerek yeni bir sentez oluşturmuşlardır.
Ahlat’taki Selçuklu mezar taşları ile Orhun Abidelerinin benzerliği Orta Asya Türk kültürünün Ahlat’ta devam ettiğini ve bu kültürün burada kalmayıp Ahlat’tan Anadolu’ya yayıldığını göstermektedir. Ahlat’taki 900 senelik bu abideler, Anadolu ile Orta Asya arasındaki bağı açıkça ortaya koymaktadır.
Mezar taşları, iskisadi hayatın geliştiği dönemlerde abidevi ölçülerde ve daha tezyinatlı olarak yapılmıştır. İktisadi hayatın ve siyasi istikrarın bozulduğu dönemlerde, ölçülerde küçülme ve tezyinatta basitleşme ortaya çıkmıştır. Bu durum, Ahlat’ın siyasi ve ekonomik hayatında görülen dalgalanmalar hakkında bilgi vermektedir.
